An Comunn Gàidhealach Publications > Deo-gréine > Volume 16, October 1920-September 1921

182
AN DEO-GREINE.
oigridh Mliaoil-innis ag ullachadh a chum
sugraidh, a reir seann chleachdainnean an
ama, ’s na duthcha, ’s an athraichean.
II.
Th&inig an la air aghaidh. Dhekrs
grian Ik Fheill Mlcheil air sraithean, ’s air
cnocan, 's air lochain Mhaoil-innis gu
buidhe bdidheach. Bha’n spr^idh, is
mollaicheas a gheamhraidh a tighinn air am
bkin, ag ionaltradh air na h-achaidbean.
Bha coin nam preas a’ leum bho thorn gu
tom le big bhig fhann, oir chaill iad ceileir
an t-samhraidh. Bha coltas fonn-mhor air
gach ni fo’n speur, an La Fheill Mlcheil
so am Maol-innis.
Ach ciod a th’aig a ghocaman r’a rkdh.
Bho’n sboilleirich Lk Fheill Mlcheil air
Maol-innis, bha’n gocaman air mullach
Beinn Ghlais a’ cumail a shula gu geur ris
an kirde tuath far am bheil Colla is Tir-iodh
aig oir a chuain, agus ’nan striochd ghuirm
air a sp£ur. Eadar e is sin, chunnaic e
croinn le’n siuil bhkna ’g an luasgadh am
measg nan tonn. Chuir an gocaman sgkil
air a shuilean le a bhois. Am b’iad luingeas
chkirdeil Shomhairle nan Eileinean a
bh’ann, no ’n robh na Loch-lainneach a
teachd a chur grabaidh an Sugradh Lk
Fhkill-Mlcheil am Maol-innis? Cha b’fada
gus an deach teagamh a thaoibh. Bha’n
ghaoth tuath air teannachadh ’s ag iomain
na ckbhlaich gu grad an rathad Mhaoil-
innis. Nochd na siuil shriuchanach anns an
robh gach dath ’sa Bhogha Frois, gu’m b’e
faoiltich na mara a bh’ann, agus thug an
gocaman fairbheanadh do shluagh Mhaoil-
innis. Air achadh 's air sliabh bha’n sreud
’gan cruinneachadh gu dion Dhuin-nan-
Sonn.
Thkinig a Ik fein air Maol-innis mu
dheireadh. Chaidh aighear gu br6n. Bha
na mnathan a’ gul’ fir a rkinich ris na coin,
crodh a’ langanaich, is laoigh a’ geumnaich,
is iad a’ diiiltadh a bhi ’gan iomain cho grad
a bhkrr an ionaltraidh.
Fo bhallachan Dhuin-nan-Sonn, bha
Ceann Feadhna Mhaoil-innis, Mac Fhionn-
ghain M6r, a’ cur nan cliar an 6rdugh, agus
dhealraich grian bhoidheach Lk Fheill
Mlcheil air targaid ’s air lainn.
Thkinig a’ chkbhlach mu’n cuairt an
rudha, ’sa steach do Loch Fada, a bha a’
sgaradh Mhaoil-innis bho thir-m6r. Bha’n
ghaoth tuath gheir ’gan cuibhleadh roimpe
gus an robh na srideagan a bha a’ falbh bho
shrbnan nan lubhreach a’ ruigheachd o’n
fhitheach a bha a’ comh-dhualladh an
uirlinnean. Ach thkinig na siuil a nuas,
chaidh athais air an astar, agus an achlais
sh&mh de Loch Fada, far an robh faileas
Dhuin-nan-Sonn fad cheudna bliadhna,
thug fichead acair plup anns an uisge agus
thionndaidh fichead long an srbnan gu
soerach anns a’ ghaoith, mar
mhaighdeanan banail, uasal a tionndadh an
ruidhle dknnsaidh. Bha feachd Mhaoil-
innis, le’n claidheamhnan ruisgte, deas
rompa air an traigh. Cha b’e sud an d6igh
anns an robh fiughair aca ’sa maduinn, Lk
Fheill Mlcheil, a chur seachad, ach thkinig
Lk Mhaoil-innis mu dheireadh.
Thkinig bkta air tir—aon bhata—agus
thuit longhnadh m6r air sluagh Mhaoil-innis.
Leum am Fear-guth colgarra, Loch-lainn¬
each, gu sgiobalt air an traigh, agus
rkinig glagail a chuid arm fir gharbha
Mhaoil-innis.
Choinnich an dk thriath air an trkigh, is
sheall feachd catha bho gach taobh.
“An e sith na comhrag a tha ad bheachd
fhir-siubhal na mara?’’ dh’fharaid Triath
Mhaoil-innis. “Do roghainn fein’’ fhreagair
an ceann-feachd Loch-lainneach, ’sa Ikmh
air d6rn a chlaidheimh. “Ged nach bu
mhath learn gu n tuiteadh aon bhraon fola,
a dheargadh aon spilgein gainimh air an
trkigh so air an do chuir mi ioma bkir am
bhalach an uair bhiodh tusa ’g am ruagadh.
Air son 6irig a thogail a thaobh nan seann
laithean ud, thkinig mi an so an diugh, ach
bithidh mo ghluasad a reir, mu tha ’s nach
eil, mo mhkthair chaomh fathast, os cionn
talamhanta. ’ ’ Sheas Mac Fhionnghain
m6r, Triath Mhaoil-innis is sheall e gu dur
an aodann a mharaiche, “A Mhurchaidh!
a Mhurchaidh mo dhalta! an tu th’ann?’’
ars esan mu dheireadh. “Thionndadh do
mhkthair an iiir I-Chaluim-Chille nan
truailleadh tu aon Ikn sluasaid de ixir Mhaoil-
innis gun ghuth air braon de fhuil a
dhdrtadh. ’’
“Mo mhkthair an iiir I-Chaluim-Chille! ”
ars an dionlach ’se a’ cromadh a chinn.
“Ciod e a chuireas grabadh orm a nis gun
mo dhreuchd a chleachdadh am Maol-innis
cho math ri kit’ eile. Maol-innis nan
cuimhneachan goirt. Maol-innis a chuir mi
fein air allaban am bhalachan. Mo mhkthair
an Rolaig Odhrain. Cha bu lugha na mo
bharail, bu trie a bha cnead ’na cridhe.”
“Bu trie a bha a cridhe air a le6n a
Mhurchaidh, a dhalta, mu’m fac i Maol-
innis riamh. Chuir a cuideachd fein cul
rithe, is cha do ghabh cuideachd t-atharsa
rithe. Bu trie air faoidh-nollaig i, bean-
uasal’s mar a bh’innte, ach ghabh mise mar
choimh-leabach h agus mar mhnaoi, agus