Matheson Collection > Canu Llywarch Hen

102 CANU LLYWARCH HEN IL 3b-6a
o cynt- a gwaew, y waewffon oedd ar y blaen, y gyntaf i
dynnu gwaed o'r gelyn, cf. W.M. 236a, Bedwyr "kyt bei
un Uofyawc nyt anwaedwys tri aeruawc kyn noc ef yn
un uaes ac ef".
par. Gelwir gwayw ysgafn i daflu yn bâr ; cf. W.M.
228a, "deu par aryanhyeit lliueit yn y law" (am Culhwch) ;
ond y waywffon drom "gleif penntirec" yw honno. Yn
P.K.M. 86, 87. 9L 92, gelwir gwayw Lleu a Goronwy yn
bar ac yn wenwynwayw heb wahaniaethu. Felly yma.
kynwan. Yn R. oed hynnwyf; P., oed kyn wyf, â
cynwan uwch ben mewn llaw ddiweddarach. Rhydd
hynny odl a mesur. Ar gwan "taro, gwthio, rhuthro",
gw. P.K.M. 169, 170 ; gyda cynt-, cynh-, gw. B.B.C. 6,
kinveHn y pop hinhuan; M.A. 208b, Hywel . . . hil kynan
hwyl hynwan cad ; H. 77, ayr gynnwan; 90, hynwan toryf
(cf. 206) ; 238, a.thgynnhwan ; 276 (LlYwelyn), kynwan Uu
mal Uew yth welssant. Cf. hefyd ar racwan I, 46b ;
R.M. 1 14, un archoU a uydei yn y waew a naw gwrthwan
("barb"?); a'r Gw. cét-guine "the first wounding or
slaying", C.I.L. 357. A.C.L. i, 286. Y mae cynwan
a rhagwan yn ateb i cynnor a rhagor, gw. B. ii, 306-8. Ystjo-
cynwan yn gyffredinol yw "blaen byddin", neu "ruthr
gyntaf llu" ; yn y testun, am waywffon, "yr un a drawai'r
gelyn gyntaf, drawing first blood".
4a kalaf, "gwellt", P.K.M. 59, 60.
4c digaru : cf. H. 212. eiriolwy ar ueir uy eiryoled. yr y
dwy garet nam digared ; R.P. 130a. Ar ystiwart llys . . .
am roes gyt ar gler a digereis (mewn gwledd) ; B.T. 38. 2,
Decuet digarat. digarwys eu tat. Digaru kawat ynrwy
remnyat Llucuffer Uygrat, gw. S.E. s.v. Mwy o flas
"gwrthod" na "pheidio â charu" ; gw. isod ar 6c.
5b ar llyn, yn lle ar lyn; gw. G. 33, "Caledwyd l i II ymron
bob amser ar ôl ar" , cf. B.A. 25. ar llwrw peues ar lles
pedyt ; H. 48, ar lloegyr ; 51, ar Wm ar lle ewein.
6a gwaeannwyn, yn lle gwannwyn R. i gael mesur ; cf.
R.P. 21, 34, gwaeannwyn go aflwm tir ; G.M.L. 167,
guahanuyn ; Ox. i, V.V.B. 137, guiannuin ; Corn. Voc.
8b. guaintoin "ver".