Matheson Collection > Canu Llywarch Hen

68 CANU LLYWARCH HEN I. 14b-14c
o flaen berf mewn canu cynnar, a threiglir i'r feddal ar
ei ôl, gw. isod VI, 5a, yt ganant : VIII, la, yd gan, y
cyntaf o'r Llyfr Coch lle saif yt am yd heddiw, a'r ail o'r
Llyfr Du, lle'r ysgrifennir yr un sain fel yd. Parai'r fEurf
drafferth i'r copîwyr, a chymysgid ef ag it a safai mewn
hen destunau am ith, yth ; cf. Sk. F.A.B. 82, KywÌT yth
elwir : 101, Enwir yt elwir : Kewir yth elwir : 106, Enuir
ith elwir.
Yn y testun, dylasai R. fod wedi rhoi yt ; ond dengys
P.T. mai th oedd y gytsain olaf yn y Llyfr Gwyn. Tybiodd
R. mai enghraifft oedd o th am dd (cf. B.B.C. 34, 10, forth
am ffordd) , a throes hi yn d (sef dd yn ei orgraS ef) . Heddiw
arferem y yn syml, heb dreiglo'r ferf, neu a gyda'r ferf
dreigledig.
Sylwer ar y rhyddid oedd gan y bardd i arfer gwahanol
derfyniadau y trydydd perffaith o'r ferf ; a'r modd y
tystia P.T. i -ws yn erbyn -wys R. yn 15a.
14b athuc. Fel rheol 6 sill sydd yn ail linell englyn o'r
math hwn : dichon felly y dylid darll. yma catgathuc,
neu catgaduc; cf. R.P. 70b, eil kynuawr catgaduc, gw. ar
hwnnw G. 93a. Ystyr caddug yn ôl Ll.-J. yw "caen,
gorchudd" ; yn ôl Loth, R.C. xxix, 23, "brwydr" gw.
hefyd S.E. Rhydd D. a T.W. "tywyllwch, niwl" (caligo,
obscuritas, nebula), fel yr ystyron ; a geUid cynnig darll.
yr caduc "er caddug, er tywyllwch", neu yg caduc. Ni wn
beth yw athuc.
ny techas (cf. III, 3 b, ny tech ; ac 18c, ny thechas, lle
dangosir y treigliad rheolaidd) gorff. 3ydd. un. techu "cilio,
ffoi".
14c oer adrawd, "trist yw'r hanes" ; defnyddir oer yn aml
am drist ; cf. XI, 29a.
clawd gorlas. Gall clawdd olygu ffos neu wal bridd,
"ditch" a "dyke" ; cf. y clawdd y syrth y dall iddo a
Chlawdd Offa. Yma, os enw cyffredin, "green dyke", cf.
H. 16, gorlas gwellt didrif ; os enw Ue, cf. Forlas yn ISb,
22c. Y mae'r gynghanedd â glawd o blaid gorlas ; a hefyd
Morlas nid Forlas, a geffìd ar ôl enw gwrywaidd fel clawdd.
Codid cloddiau pridd gyferbyn â'r rhydau i'w hamddiffyn.
Cf. V, lOc, ar Rodwydd Forlas gwiliaf.