An Comunn Gàidhealach Publications > Deo-gréine > Volume 17, October 1921 to September 1922
(106) Page 98
‹‹‹ prev (105)
Earrann 7, Treas Mìos an Earraich, 1922
Download files
Complete book:
Individual page:
Thumbnail gallery: Grid view | List view
AN DEO-GRfilNE.
dheas, na tha i ’na duthaich fein an Albainn.
Nach nednach an rud e gu feum G&idheil
duthaieh am breith fhkgail mus fairich iad
am births a tha an canain ag agradh ? Chan
eil agam fhin an teagamh as lugha, ma
thionndaidheas na Gaidheil an culthaobh air
c&nain an athraichean, gun caill iad am bith
air leth. Ma thachras sin, cha bhi am facal
“Gaidheal” a’ ciallachadh anns an dm ri
teachd ach siochaire a chaill a chnaimh-
droma le thoil fdin, agus a chaidh a shlugadh
suas an sruth coimheach. Nach bu chuis-
mhaslaidh a leithid de shuidheachadh do
shluadh a bha cho ainmeil an eachdraidh an
t-saoghail? Ciod a their Gaidheil ri seo?
An e an run a’ Ghaidhlig a thilgeadh an
slochd na dl-chuimhne? Cha dh&anadh
cinneadh eile san Roinn E6rpa rud cho
mi-cheutach.
Ghabh an Comunn G&idhealach fdth air
gach cothrom a bha ’nan comas a chum
cuisean a shoilleireachadh do’n t-sluagh,
agus cha do sguir iad de’n obair fhathast.
Bha an Comunn ’na mheadhoin air a’
Ghaidhlig a chur fo dhlon Achd P&rlamaid
a chum gu faigheadh i a h-dite fein anns na
sgoilean ri taobh chdnainean eile. Nach bu
mh6r an gnlomh sin ? A nis, ma ni Gaidheil
an dleasnas aig an taghadh a bhios ri a
dheanamh air an t-seachdamh la de’n
mhlos seo, gheibh i a h-aite dligheach anns
na sgoilean. Na tugadh neach sam bith
anns a bheil fuil Ghaidhealach a’ bualadh ’na
chuisle guth-taghaidh do urra nach teid an
urras gu seas e gu daingeann air taobh na
Gdidhlig. Na laigheadh daoine na’s fhaide
fo’n dall-che6 a tha ag iathadh mun cuairt
daibh, agus na tugadh iad dite do’n dall-
chreideamh a tha cho coitcheann ’nar measg.
C’drson nach nochdadh Gdidheil saod a
thaobh an cdnain eadhon ged a b’ann aig an
aon uair deug?
Os cuimhne learn, bhiodh cdirdean na
Gdidhlig ag rddh gun robh a’ Ghdidhealtachd
roinnte ’na trl buidhnean mu’n cheist. Tha
i mar sin fhathast—aon bhuidheann a’ dol
am meud, buidheann eile a’ dol an lughad,
agus an treas te air udalan na lair-mhaide.
Mu’n dream a tha air fds fuar, theirinn mar
a thuirt Pol ri Ceiltich na h-Asia: O
Ghaldtianaiche amaideach, c6 chuir druidh-
eachd oirbh ionnas gun do threig sibh bhur
ceud ghrddh! Tha e ooltach gun robh na
Galdtianaich luaineach ’nan gnd mun do
labhair an t-abstol mar sud riu. Bu Cheiltich
iad a bha bruidhinn meur de’n chdnain
Cheilteach, mar dhual-chainnt, maille ri
Greugais an dma.
A thaobh an dream a tha an staid na
fuarachd, math dh’fhaoidte gun tuit an dall-
bhrat bho an suilean fhathast, ach thugadh
iad an aire nach bi e ro anmoch. Is e an
diugh an t-Mn taitneach, is e an diugh la na
slain te do’n Ghaidhlig. Tha mdran fillte
anns an taghadh a nitear air a mhlos seo.
Nach ml-nadurra e do neach a chulthaobh a
thionndadh air a shlnnsear agus geill a thoirt
gu h-iomlan do chainnt choimhich.
Thugamaid cothrom na Feinne do ar canain
mhilis fhein.
Tha an fheadhainn a tha meagh-bhlath
ann an staid chunnartach. Ma fhuair
spiorad a’ choma-co-dhiiibh greim orra, chan
fhearr iad na an dream a tha fuar. Chan eil
eadar an da bhuidheann ach gun deach an
eibhleag as a thaobh an aoin, agus gu bheil
beothachadh beag fhathast ri fhaicinn anns
an te eile am measg na luaithre. Cuirte am
bolg-s&didh rithe gun fhios nach las i suas.
A thaobh na muinntir anns a bheil teas-
ghradh do ar canain, chan eil agam r’a radh
ri leithid de chuideachd uasal ach buaidh is
piseach leo. Is iad fein as airidh air cliu a
mhaireas. Co-dhunaidh mi mo bhriathran
le rann no dha a chaidh a dheilbh le
Gaidheal dileas leth cheud bliadhna air ais.
Ochan nan och! an caoehladh truagh
Air tir a thig’s gach taobh mun cuairt,
Ma th&d a canain chaoin ’n a suain,
Le cion an t-sluaigh a labhras i.
Gach creag is sliabh, gach stuc is earn,
Gach lag is cnoc, is slios is learg,
Gach glaic is tulaich, eas is allt,
Bidh iad gu dall is aineolach.
Gach coire dubh, gorm, hath, no glas,
Gach fireach krd is aodann cas,
Gach achadh’s raon is caochan bras,
Bidh iad neo-bhlasd mar Laidinn daibh.
Gach rudha is £tird, gach mam is maol,
Gach lochan sail, gach traigh is caol,
Gach acarsaid is cala saors’
Bha’n cainnt ro chaoin an aithrichean.
Chan aithne a chainnt, ’s cha tuig a fuaim,
Bho nl no hit a tha mun cuairt,
Oir reic am: phrantan, mo thruaigh,
lad uile le’n uaill ’s le’n amaideachd.
dheas, na tha i ’na duthaich fein an Albainn.
Nach nednach an rud e gu feum G&idheil
duthaieh am breith fhkgail mus fairich iad
am births a tha an canain ag agradh ? Chan
eil agam fhin an teagamh as lugha, ma
thionndaidheas na Gaidheil an culthaobh air
c&nain an athraichean, gun caill iad am bith
air leth. Ma thachras sin, cha bhi am facal
“Gaidheal” a’ ciallachadh anns an dm ri
teachd ach siochaire a chaill a chnaimh-
droma le thoil fdin, agus a chaidh a shlugadh
suas an sruth coimheach. Nach bu chuis-
mhaslaidh a leithid de shuidheachadh do
shluadh a bha cho ainmeil an eachdraidh an
t-saoghail? Ciod a their Gaidheil ri seo?
An e an run a’ Ghaidhlig a thilgeadh an
slochd na dl-chuimhne? Cha dh&anadh
cinneadh eile san Roinn E6rpa rud cho
mi-cheutach.
Ghabh an Comunn G&idhealach fdth air
gach cothrom a bha ’nan comas a chum
cuisean a shoilleireachadh do’n t-sluagh,
agus cha do sguir iad de’n obair fhathast.
Bha an Comunn ’na mheadhoin air a’
Ghaidhlig a chur fo dhlon Achd P&rlamaid
a chum gu faigheadh i a h-dite fein anns na
sgoilean ri taobh chdnainean eile. Nach bu
mh6r an gnlomh sin ? A nis, ma ni Gaidheil
an dleasnas aig an taghadh a bhios ri a
dheanamh air an t-seachdamh la de’n
mhlos seo, gheibh i a h-aite dligheach anns
na sgoilean. Na tugadh neach sam bith
anns a bheil fuil Ghaidhealach a’ bualadh ’na
chuisle guth-taghaidh do urra nach teid an
urras gu seas e gu daingeann air taobh na
Gdidhlig. Na laigheadh daoine na’s fhaide
fo’n dall-che6 a tha ag iathadh mun cuairt
daibh, agus na tugadh iad dite do’n dall-
chreideamh a tha cho coitcheann ’nar measg.
C’drson nach nochdadh Gdidheil saod a
thaobh an cdnain eadhon ged a b’ann aig an
aon uair deug?
Os cuimhne learn, bhiodh cdirdean na
Gdidhlig ag rddh gun robh a’ Ghdidhealtachd
roinnte ’na trl buidhnean mu’n cheist. Tha
i mar sin fhathast—aon bhuidheann a’ dol
am meud, buidheann eile a’ dol an lughad,
agus an treas te air udalan na lair-mhaide.
Mu’n dream a tha air fds fuar, theirinn mar
a thuirt Pol ri Ceiltich na h-Asia: O
Ghaldtianaiche amaideach, c6 chuir druidh-
eachd oirbh ionnas gun do threig sibh bhur
ceud ghrddh! Tha e ooltach gun robh na
Galdtianaich luaineach ’nan gnd mun do
labhair an t-abstol mar sud riu. Bu Cheiltich
iad a bha bruidhinn meur de’n chdnain
Cheilteach, mar dhual-chainnt, maille ri
Greugais an dma.
A thaobh an dream a tha an staid na
fuarachd, math dh’fhaoidte gun tuit an dall-
bhrat bho an suilean fhathast, ach thugadh
iad an aire nach bi e ro anmoch. Is e an
diugh an t-Mn taitneach, is e an diugh la na
slain te do’n Ghaidhlig. Tha mdran fillte
anns an taghadh a nitear air a mhlos seo.
Nach ml-nadurra e do neach a chulthaobh a
thionndadh air a shlnnsear agus geill a thoirt
gu h-iomlan do chainnt choimhich.
Thugamaid cothrom na Feinne do ar canain
mhilis fhein.
Tha an fheadhainn a tha meagh-bhlath
ann an staid chunnartach. Ma fhuair
spiorad a’ choma-co-dhiiibh greim orra, chan
fhearr iad na an dream a tha fuar. Chan eil
eadar an da bhuidheann ach gun deach an
eibhleag as a thaobh an aoin, agus gu bheil
beothachadh beag fhathast ri fhaicinn anns
an te eile am measg na luaithre. Cuirte am
bolg-s&didh rithe gun fhios nach las i suas.
A thaobh na muinntir anns a bheil teas-
ghradh do ar canain, chan eil agam r’a radh
ri leithid de chuideachd uasal ach buaidh is
piseach leo. Is iad fein as airidh air cliu a
mhaireas. Co-dhunaidh mi mo bhriathran
le rann no dha a chaidh a dheilbh le
Gaidheal dileas leth cheud bliadhna air ais.
Ochan nan och! an caoehladh truagh
Air tir a thig’s gach taobh mun cuairt,
Ma th&d a canain chaoin ’n a suain,
Le cion an t-sluaigh a labhras i.
Gach creag is sliabh, gach stuc is earn,
Gach lag is cnoc, is slios is learg,
Gach glaic is tulaich, eas is allt,
Bidh iad gu dall is aineolach.
Gach coire dubh, gorm, hath, no glas,
Gach fireach krd is aodann cas,
Gach achadh’s raon is caochan bras,
Bidh iad neo-bhlasd mar Laidinn daibh.
Gach rudha is £tird, gach mam is maol,
Gach lochan sail, gach traigh is caol,
Gach acarsaid is cala saors’
Bha’n cainnt ro chaoin an aithrichean.
Chan aithne a chainnt, ’s cha tuig a fuaim,
Bho nl no hit a tha mun cuairt,
Oir reic am: phrantan, mo thruaigh,
lad uile le’n uaill ’s le’n amaideachd.
Set display mode to:
Universal Viewer | 
Mirador |
Large image | Transcription
| An Comunn Gàidhealach > An Comunn Gàidhealach Publications > Deo-gréine > Volume 17, October 1921 to September 1922 > (106) Page 98 |
|---|
| Permanent URL | https://digital.nls.uk/127171245 |
|---|
| Description | Leabhar 17, Treasamh Mios an Fhoghair 1921 gu Dara Mìos an Fhoghair 1922 |
|---|---|
| Attribution and copyright: |
|
| Description | Monthly magazine of An Comunn Gaidhealach. Vol. 1, no. 1 (Oct. 1905)-v. 18, no. 3 (Dec. 1922). Scottish Gaelic and English. |
|---|---|
| Shelfmark | U.417 |
| Additional NLS resources: | |
More information
|
|
| Description | This contains items published by An Comunn, which are not specifically Mòd-related. It includes journals, annual reports and corporate documents, policy statements, educational resources and published plays and literature. It is arranged alphabetically by title. |
|---|
| Description | A collection of over 400 items published by An Comunn Gàidhealach, the organisation which promotes Gaelic language and culture and organises the Royal National Mòd. Dating from 1891 up to the present day, the collection includes journals and newspapers, annual reports, educational materials, national Mòd programmes, published Mòd literature and music. |
|---|---|
| Additional NLS resources: |
|