An Comunn Gàidhealach Publications > Deo-gréine > Volume 16, October 1920-September 1921

AN DEO-GREINE.
riochdachadh bho am gu km do nithean no
suidhichean bra a dli’^ireas f’ar comhair.
Bha focail bra ’gan deanamb anns an am a
dh’falbb nuair a dh’&readh an t-aobhar; is
ann ’san dbigh so a tha canainean malairt
mar a tha Beurla a’ fas reachdmhor ikidir
’nar latha-ne, agus car-son a dhearmadadh-
maide an leasachadh ceudna a dheanamh air
a’ Ghaidhlig.
Tha na smuaintean so a’ fosgladh raon
farsaing romhainn gun teagamh. Car-son
nach faodadh sebladh gu gach uile shebrsa
de bhiadh annasach a dheasachadh,
cungaidhean-leighis a ghabhail, innleachdan
bra a chur air ghleus, is mar sin air aghaidh,
a bhi air an cur sios an Gkidhlig ri taobh na
Beurla is na Fraingis. Agus bhiodh sin air
a dheanamh na’n sireadh Gkidheil na tha
’gan dith ’nan cknain fein.
Chan ’eil aobhar air dol na’s fhaide air
a’ cheann so an ceart-uair, ach cha bhiodh
e idir mi-thaitneach meomhrachadh car tiota
air, abraibh, sebladh an Gkidhlig air mar bu
choir cupa Bovril (B6-bhrigh) a dheas¬
achadh, no staoin-ghogan de bhainne Suis-
each fhosgladh is a chur gu feum.
Is obair latha tbiseachadh, is le teannadh
ris is Ikmh a chumail ann tha e ’nar comas
a’ Ghkidblig a thogail fathast gu inmhe kird
mar chanain malairt.
Le tighinn a dh’ionnsaidh an dara cinn a
dh’ainmich mi, tha aois na Gkidhlig mar
chknain Ebrpach, a h-urram a thaobh a
h-eachdraidh is a maise mar chknain bheb
a’ toirt Ikn chbir dhi gu seasamh an lath air
is ri taobh nan cknainean krsaidh ud air an
d’thug mi iomradh.
Is krd iomradh na Grbigis mar a’ chknain
a thug dhuinn ar ceud sealladh air
eachdraidh, air litreachas is air feallsanachd
dhbthchannan deas na h-Ebrpa. Seadh ach
eadhon trkth ’gan do dh’birich i gu a h-krd
inmhe, bha a’ Ghkidhlig ri a taobh a’ gabhail
a slighe siar bho’n aon cheann-fhuaran
rithe.
Bu mhor buaidh na Laidinn, cainnt
chothromach nan Rbmanach, a’ chknain leis
an d’thugadh tiodal do Shlknuighear
Saoghail air a’ chrann, is aig an robh a
h-lnmhe cho fad siar ri Breatann na h-km
fbin, ach mun do leagadh stbidh na Rbimhe
idir bha a’ Ghkidhlig ann. Tha an Laid-
eann an diugh air a tasgadh suas an
leabhraichean, air leacan is air carraghan-
cuimhne, air dol aog mar chainnt labhrach,
ach tha a piuthar a’ Ghkidhlig fathast beb
mar theanga dhbthchail a’ Ghkidheil is gun
dlth smiora ’na cnkimh.
Tha a’ Bheurla Shasunnach an geall air
i fbin a thogail an kird os ceann uile
theangannan an t-saoghail. Tha i an sin air
gheall mor kireamh nan sluagh a tha ’ga
labhairt gach Ik, is an da chuid mar chknain
malairt is mar chknain litreachais. Ged a
rachadh i bks am mkireach mar chainnt
dhbthchail cinnidh, tha feabhas a litreachais
a’ toirt dhi kite nach caill i fad is a bhios
sluagh a’ cur bidh an litreachas, no a’
beachdachadh air smuaintean is air briathran
a’ chuid is fekrr de’n chinne-daonn. Ach
fada mun do sgrlobhadh is eadhon mun do
labhradh focal Beurla an Eileanan
Bhreatann bha a’ Ghkidhlig ’na Ikn sheilbh
am beairteas a litreachais, is ’na cainnt
cinnich chumhachdaich an Eileanan Siar so
a’ Chuain.
Chan eil litreachas na Gkidhlig aon chuid
tearc no suarach. Chan ’eil e sin gun a’
Ghkidhlig Albannach fhkgail idir, is le
Gkidhlig na h-Eireann a ghabhail a stigh is
fiachail, is tomadach agus is beairteach e da
rireadh. Cha d’fhuair sinn nl dlbth air Ikn-
eblas air ar litreachas fathast; ach le ar
■seann ionmhasan fhkgail aig ar n-krd
eblasaich gu an toirt am follais, tha againn
an linntean ar n-ama fbin seudan luachmhor
a bu mhbr an dith, agus is mbr an dlth,
dhoibhsean nach eil a’ cur bidh annta.
Is ann an so a tha an call dhoibh-san a
ghabhas mar cheann-deasbad nach cuir a’
Ghkidhlig sgillinn ’nam pbca. Chan ann le
aran a mhkin a bheathaichear clann nan
daoine.
Tha ar n-brain is ar sgeulachdan a’ toirt
mbr shealladh dhuinn air ar n-eachdraidh
mar chinneach is air deanadasan ar
n-athraichean. Tha so cho soillear ri
fhaicinn is ri thuigsinn is nach eil feum air
mbran dearbh-dhealbhachadh a thoirt
seachad. Is ann bho bhkrdachd ar dbthcha
a tha fios againn mu chuid de na beachdan
a bha aig ar slnnsearachd mun d’thug iad
geill do’n chreideamh Chriosdaidh: air aon
diubh am beachd ion-thaitneach gu robh an
sbil ri Eilean Fhlaitheis, Tir nam Og, is gur
ann siar orra, leth ri laighe greine a bha an
tir killidh sin ’na seasamh anns a’ chuan,
mar an ceudna gu robh an cuid arm is an
cruitean-cibil ri an leagail laimh riu san
uaigh gu an cur gu feum air madainn bir an
ath-bheothachaidh. Gun dol gu sgrlobhadh
no bkrdachd, tha dearbhadh againn eadhon
’nar cknain mar a tha i air a labhairt air an
Ik an diugh air cleachdaidhean sbnraichte a
bhi a’ faotainn aire am measg ar sinnsear.
Bha an seann Ghkidheal a’ tionndadh
’aghaidh ris a’ ghrbin, is theagamh a’ toirt
bmhlachd is a’ deanamh aoraidh dhi air dhi