An Comunn Gàidhealach Publications > Gaidheal > Volume 35, October 1939--September 1940

30
AN GAIDHEAL.
An t-Samhuin, 1939.
iomradh an nocM. ’S e sin lain Micliie—seann
chiobair laghach air an robb mi fbein, is na
tbacbair air, anabarracb measail. B’ ann an
Ardocb, Gleann Garuinn, ratbad Braigb’
Mbairr a rugadb e. Bba a cbuideacbd ag
aiteacb fearuinn an sin re da cbeud bliadbna,
ged a b’ann a Gleanngaradh a tbainig iad an
toiseacb a’ reir beul-aitbris. Bha iarrtus mor
aig Iain air dacbaidb nr a dheanamb dha fbein
maille ruinn ann an Gill Cbuimein, agus leis an
rim sin ’san amharc, cboisich e ’na tbri ficbead
is ceitbir bliadhn’ deug a db’aois a Gleaxm
Garuinn gu Ceann Srath Bbaragaig. ’Nuair a
rainig e an t-aite sin, db’ fboighnicb e mu’n
ratbad do Cbill Cbuimein. Nach ann a sbaoil
iad gur b-e am bata smuide a bha an seann
duine ag iarraidh, agus mar sin cbuir iad air
an t-slighe e gu Foitbir. Tbog Iain air, agus
’nuair a cbunnaic e gu de a bu cheann-uidhe
dha cba robb e idir toilicbte, bbo’n a cbaill e an
cotbrom coiseachd a b-uile ceum do Cbill
Cbuimein mar a cbuir e roimbe.
Bba coltas foghainteach air gu dearbb ged a
bba e aig an am so, a’ fas car crom leis an aois.
Bba lamb sheargte aige, acb ma bba, bba an
lamb eile fada na bu mbotha na lamb duine sam
bitb eile a cbunnaic mise riamh. Db’ innis e
dhomh gu’n do thachair dha latba bba sud
tuiteam ’na cbadal ann an sabbal far an robb e
ag obair ann am Braigb’ Mbairr. Dhuisg e le
rud-eigin a bha ag gluasad air ucbd. Db’
fbosgail e a shuilean agus de a cbunnaic e acb
radan mor is e, mar gu’m beadb, ag cluicb
falacb fead air. Cbuir Iain a macb a lamb, rinn
e greim air, is le neart a’ dhuirn mbarbb e an
radan. Cba do chum an lamb sheargte moran
air ais e ’na bbeatba. Fhuair e duais air son
obair treabbaidb dar a bba co-fharpaisean nan
tuathanacb air an cumail ann am Braigb
Mbairr, agus tba mi cinnteacb nach do cbuir i
bacadb ’sam bith air fbad ’s a bba e ’na
mbaigbstir-sgoile.
B’ abhaist dba dol le caoraicb bbo Bbraigb
Mbairr do Dhun-Eideann, mu’n robh carbaid-
iaruinn idir ann, no iomradh orra, agus is
iomadh oidhcbe fbuar stoirmeil a bhiodh e ag cur
seacbad air sliabb monaidb fo bbreacan blath
a cbaidb a dheanamh le sheanmbathair. Bba
an sluagh bocbd dar a bba esan bg, agus is
iomadb duine, a bba e ag innseadb dhomh, a
bhiodh a’ deanamb uisge-beatba is ’ga reic a
chum cuideachadh le’m bebshlaint! A reir
aitbris bba botbain aca ’s a’ cboille, agus is
iomadb uair a bbiodb na gaidsearan an toir
nan daoine, acb b’e gnotbacb eile an cur an sas
is iad an greim ’san obair. Na’m faiceadh fear
de lucbd deanaidb an uisge-bheatha gaidsear
a’ toirt agbaidb ris a’ mhonadh, bbiodh iad
roimbe is a’ feitheamh air’s a’ cboille.
Latha bha sud, bba Iain air a’ mhonadh ag
cumail sula air na caoraich. Cbunnaic e
gaidsear a’ tighinn. Chum e suil air is cba
b’ fbada gus am fac’ e cuid de dhaoine an
aite ’gam falach fbein ’s a’ choille. Lean an
gaidsear air, acb ma lean, bu luatb a thilleadh.
B’e a’ cbeud fhailte a chuir na fir air, na gun-
nacban aca a’ losgadh thairis air a cbeann le
srann nam peillear ’na chluais. Cba do dh’
fbeith e feucb co bh’ ann, acb bba e comasach
faighinn air adhart na b’fbearr le cuideacbadb
saigbdearan an deidh sin.
Is iomadb duine sbnraicbte ris an do tbacbair
Iain. Cbunnaic e Jerome Bonaparte air Feill
Srath Dbeatbain (Strath Don). Bba e car beag
’na pbearsa, agus bba e car aonaranacb an sud,
oir cba robb aon air bitb de na tuatbanaich a
bba an lathair, ag gabbail moran suim dbetb
leis cbo trang is a bha iad le’n obair fbein. Bha
fait is feusag an duin’ uasail so na bu gbile na
cbunnaic Iain air duin’ eile riamb. Bba cuimhne
aig Iain cuideachd, air combradb a bbi aige
ri saigbdearan a tbainig air ais bho America
far an robh iad ’nam priosanaich anns a’
chogadh anns an d’fbuair na Statan Aonaicbte
an saorsa. Tha iomadh bliadbna bbuaitbe sin
a nis.
B’ eolacb e air Maigbstir Eoghan MacEachainn
a bha ’na shagart ann am Braigb Mbairr—esan a
sgriobh am faclair ainmeil a cbaidb a chlodh-
bbualadb an rithist bho chionn ghoirid an
Inbhir-Nis. Dh’innis Iain dhomh gur e
duineacban beag tapaidb a bh’ann am Maighstir
Eogban. Tbubhairt seann duine eile rium—
Seumas Watson, Gleanngaradh, gur e duineachan
geur sgiobalta a bh’ ann. Bu trie a bba e air
an ratbad le chleoca Spainnteacb air, agus cba
robb tigb anns an sgireachd anns nach tadhaladh
e fad cboid mionaidean feucb cia mar a bba iad
ag cumail is a’ faighinn air adhart.
A reir mar a db’innis na seann daoine sin
dhomb, bba coltas car neonach air anns a’
chubaid. Le suilean duinte, bba e mar gum
biodh e ’na cbadal, ach mar a thubhairt Iain,
cba robh e ’na cbadal idir. Bu deas a bhriathran,
agus mar bu trice bhiodb e ri toirt searmoin
gl6 laidir seacbad.
Dar a dh’fhag Maigbstir Eogban Braigb
Mbairr, a chum a’ ebuid mu dheireadh de
laithean a ebur seacbad am measg a ebairdean
an Tombeatba, cbuir Iain sia mile deug air an
ratbad e le each is cairt. Air dhoibb beannachd
fhagail aig each a cheile aig Tom an t-Sabhaill,
gbeall Maigbstir Eogban do db’ Iain gun
cuireadh e na leabhraichean Gaidhlig a sgriobb e