An Comunn Gàidhealach Publications > Gaidheal > Volume 35, October 1939--September 1940

An Damhar, 1939.
AN GAIDHEAL.
5
ni a thubhairt Dia, agus e a labhairt as’ a chuairt-
ghaoithe.
“ Cait an robh thu miair a leag mise bunaitean
na talmhainn, innis ma tha tuigse agad. Co
a sbuidbich a tboimbsean, ma’s aitbne dbuit?
no co sbin an t-sreang-thombais air ?
Ciod air am bbeil a bbunaitean air an
daingneacbadh, no co a leag a cblach-oisinn ?
nuair a sbeinn reulta na maidne cuideacbd,
agus a rinn uile mbic Dbe gairdeacbas ?”
An deidb dhaibb suidbe dba no tbri
laithean cbuir an Cogadb criocb obann air na
coinneamban aca mar a rinn e air iomadach
coinneamb is rud maith eile.
Is e an t-Iasgair, no an lolair Mhara, no an
lolair Uisge, mar a theirear ris an caocbladb
aite ian cbo tearc ’sa tba ’san dutbaicb a nis.
Acb bba uair agus bba an t-ian eireacbdail so
gu maitb pailt feadb na tire ; agus gbeibb
tbu aite an sud ’sa’ so air ainmeacbadb air,
mar a tba Sron an lasgair an Earra Gbaidbeal
agus Locb an lasgair an Cataibb. Tba e
coltach gum facas iomadach uair fear dhiubh
air an t-sambradb so chaidb, fagus do
Chille Cbuimein, a’ seoladb os cionn Locb Nis.
Tha an duine a chunnaic e ag radb gun
mhothaich e dha an toiseacb a’ seoladb gu
h-ard os cionn an Locb, agus mar a bba e ag
amharc air gun bhuail e air an Locb agus gun
deacb e fodha mar urchair a gunna, agus gun
dh’ eirich e an tiota agus dubb-breac mor aige
’na spuirean. So mar a bbios e ag iasgacb, agus
tha e coltacb gu bbeil e cbo maitb air agus gun
d’ fbuair e an t-ainm, an t-Iasgair. Tha
feadbainn a cbunnaic e ag radb gur b-ann agus
ceann an eisg roimbe ’sna spuirean aige agus
earball ri earball fhein a bhios e a’ toirt an eisg
dhacbaidb chun an nid aige. Mar sin cba bhi
e duilicb dba a tboirt leis an aghaidh gaoitb is
soirbheis.
Cbunnacas fear dbiubh cuideacbd air an
fhoghar so chaidh faisg air Acbadb nan Sion.
Tba Coinneach Arsair a’ farraid dbinn am
bheil dad a bbeacbd againn ciod no co a bh’
ann “ baobb an dolaicb.” Cbuala e so uaireigin
acb chan ’eil dad a chuimhne aige caite, no ciod
a tba e ag ciallachadh.
Tba cuimbne aig ar caraid gu robb uair ann
agus gur h-e am bogha ’s an t-saighead aim
bu sgriosaile a bba aig na fineachan Gaidhealach.
’San am sin, ma tha, bbiodb ocbd saighdean
deug ’gan giulan ’sa’ bbolg-sbaighead no ’san
“ dorlacb ” mar a theirte ris an iomadh kite.
Bha aon saigbead de na b-ocbd saigbdean deug
so air a meas na bu eagalaiche agus na bu
sgriosaile na each, agus bhathas ’ga fagail gun
a tilgeil gus an deiridh. ’Se mullach na h-eiginn
a bheireadh air duine an te mu dbeireadb a
losgadh, acb mura deanadh ckch a chuis bba
lan ebreideas aig daoine gun deanadb an te mu
dheireadh e—agus b’e so “ baobh an dorlaicb.”
* * *
Aig deireadh a’ Chogaidh Mhoir eile nuair a
tbainig teachdairean bho na Gearmailtich far
an robh Marasgal Foch ag iarraidh cumbachan
sithe air tbog am Frangach paipear a bba air ’a
bhord-sgriobhaidb air a bheulaibb agus tboisich
e ri leugbadb grunnan chumhachan. “ Ach,”
arsa fear-labhairt nan Gearmailteach,
“ feumaidh gu bbeil ni-eigin cearr ; cba ghabh
sin a bbitb. Chan ’eil cinneacb siobbalta sam
bitb a dh’ iarradh cumbachan mar sin air
cinneach eile.”
“ Nacb ’eil ? ” arsa Foch. “ Tba mi gle
tboilicbte a chluinntinn gu bbeil sibb de’n
bbeacbd sin. A dbaoin-uaisle, chan e so na
cumbacban againne idir. So na cumhachan a
leag an Ceannard Gearmailteach agaibb-sa air
muinntir baile-mor Lille nuair a b’eigin dhaibb
iad-fbein tboirt suas aig toiseach a’ chogaidh.”
* * *
Is minic a chunna sinn mar gum biodb
an saogbal agus na duilean ann an comh-
fbaireacbadb ri inntinnean is cridbeachan
dhaoine. Is minic a ebunna sinn latha geal
grianach ann agus aoibbneas is sitb an cridbe
gach duine agus ainmhidh, agus eunlaitb an
adbair ag cur nam both dhiubh le solas. Chunna
sinn uaireanan eile na duilean mar gum b’
eadb ri dubhaebas is bron le stoirm is tuil aig
am amhghair is broin dbaoine. So mar a bba
an latba a thoisich an cogadb oillteil a tha nis
a dol air adhart. Anns a’ chuid bu mbotba
de’n dutbaicb bha an latba trom doilleir, le
tairneanaich is tein-adbair is tuil eagallach an
iomadh aite. Bha searmoin agam aig trl
uairean an deidh mheadhon-la ann an Srath-
fbeoir agus mus do sguir an t-seirbhis, agus mi
a’ bruidhinn air an t-suidheachadh uamhasach
anns an robb an saogbal a nis, agus air an
aon aite anns an robb cobbair, dh’ fhas an
eaglais cbo dorcb agus nacb bu leur dbuinn
facal, le tairneanaich is dealanaicb agus tuil
eagallach. Cha mhor gun cluinnte an
comhdhunadh. Is e a thubbairt bean
dbiadbaidb rium an deidh na seirbhis : “Bba
gacb nl cbo freagarrach,” arsa ise, “ chuir
Dia a sbeula ri cbo uamhasach ’sa tba an
cogadh, agus noebd e gu bbeil esan ag ard-
riaghladh os cionn gacb ni. Bidb am facal mu
dbeireadb aig Dia agus buinidb e dhuinn uile
pilltinn ris-san, agus mar a bha sibh ag radh,