Blair Collection > Deo-gréine

AX DKO-GHRKIXK.
cinnteach gu leòir, bu ghasda Gàidhlig a
tabhairt, na 'n robh sin comasach; ach cuin a
tha ùin' againn dol rithe ! Nach suaicheantas
gu leòir am breacan, a' phiob, agus na h-òrain
a tha air an cumail suas 'nar cuideachdan, far
am faigh sinn beagan sòlais ! " Agus mar sjn
a sios. Cha ghabh an òigridh aig an àm a tha
'n làthair gnothuch ri ni nach eil furasda, no
nach eil co-cheangailte ri fearas-chuideachd.
Tha a' mh'i -si mi -air so, an gaol air toileachas-
inntinn, air call a thoirt oirnn is modha eadhon
na call na ( ìàidhlig. 'Sesincallan seanndiorrais
agus na smioralachd a bha 'nar n-aithrichean
ami am buidhinn cuspair mhaith air bith air
an n>bh cridhe no inntinn an geall. Thuirt
mi gur i a" Bheurla an nàmhaid a bu mhodha
bh' aig a' Ghàidhlig ; ach is miosa 'n t-eas-
caraid s<>, oir tha e 'n taobh stigh dhinn ; agus
is cruaidh an ionnsuidh a dh' fheumar a thoirt
mu 'm faighear buaidh air.
Tha droch stic eile 'nar measg ; 's e sin
dith-aonachd. Tha mi 'n dòchas gu 'n teid a
spadadh air a' cheud bhuille. Cha tèid againn
air dad idir gus an tilgear as ar meadhon e an
comhair a chinn. Seallaibh fèin mar a bhios
sinn a' liodairt a cheile amis a' phàipear-
naigheachd mu ni, iomadh uair, cho faoin ri
Facal. Ma tha sinn ri teannadh ris a' Ghàidhlig
a chumail beò, 's e a' cheud ni agus an ni
deireannach gu 'm bitheamaid aointe ri chèile
mar aon duine. Tha mi fiosrach na 'n coinn-
icheadh dithis air bith dhiubh-san a tha sapaid
amis na paipearan, aig ceilidh, no co-chruinn-
eachadh ( ìàidhealach, gu 'm biodh iad càirdeil
suairceil ri cheile aig a' cheud phlathadh. Mar
sin tha mi guidhe oirbh gun da.il, ar n-airm-
chogaidh a thionndadh an aghaidh an nàmhaid
choitchinn, agus sgur de 'bhi caitheamh ur
neirt ami am faoin-chleasan nach hù.
Tha aon ni eile a dh' fhaodar ainmeachadh,
a tha toirt air ar claim a bhi suarach mu
labhairt aa Gàidhlig. 'S e sin eadar-phòsadh
nan Gàidheal le Goiil, is le Sasunnaich. An
uair a tha so a' gabhail àite, mar is bitheanta,
tha a' ( ìhàidhlig air a cur an cùil as an rathad.
IV aithne dhomh aon chàraid de 'n t-seòrsa so.
Chum an dithis ri 'n cànain fa leth, gun sniid
riaiuh a labhairt de chànain a cheile. An
uair a theireadh a' bheàn diog 'sa Ghàidhlig,
fhreagradh an duine 'sa Bheurla. Bu Ghoill,
;miii an tonihas mor, a' chlann. Bha càraid
eile greis astair uapa sin. Bha 'n duine Gallda,
ach dh' ionnsuich e a' Ghàidhlig gu pongail.
Cha robh aon d' a theaghlach llonmhor nach
robh 'nan sgoileirean matha aims an da
chànain. Cha 'n 'eil sin a' tachairt cho
bitheanta, ach leigidh e ris gu 'n gabh e
deanamh. Cha 'n fhaod an ni so a bhi air a
chur sios mar nàmhaid, ged a thacas e ar sean
chainnt. Is cùis chigilteach i, a dh' fhàgar ri
reiteachadh leòsan a th' air an amaladh innte.
Cha 'n 'eil còir againn dol na 's fhaide na a
cur sios mar aon de na nithean a tha 'g
oibreachadh an aghaidh na Gàidhlig.
Is iad sin uile na h-eascairdean is sònruichte,
o 'n leth am muigh, agus o'n leth a stigh, a
tha 'g oibreachadh an aghaidh na Gàidhlig.
'S iad a thug na Gaidheil, an dùthaich agus
an cànain a dh' ionnsuidh an t-suidheachaidh
anns am bheil iad an diugh.
R' a leantainn.
Choisinn na beachdan a tha sgriobhte shuas,
a' cheud duais aig Mod 1904; agus chaidh am
foillseachadh an so aig an àm so air iarrtas Comuinn
Ghaidhealaich Ghrianaig.
AM F I A DH.
Le Domhnull Mac Eachari
" Ged bu toigh learn riamh iad,
'S ged f'haicinn air an t-sliabh iad,
Cha teid mi nis g' an iarraidh,
O'n chaill mi trian na h-analach."
'S axx mar so a sheinn Donnachadh Ban mu
na fèidh, 's e 'gabhail a chead deireannach
dhiu fèin, agus de na beanntan 's na gleanntan
a b' aithne dha ; beanntan is gleanntan d' an
d' thug e fèin mor spèis, agus a rinn e ainmeil
am measg a luchd-duthcha anns gach cèarn
de'n t-saoghal. Chaj'n ami 'san fhaoin bheachd
a bhi comasach air dad is fhiach a chur ris na
thug Donnachadh Ban dhuinn mu 'n dèighinn,
a tha mise sgriobhadh mu na feidh aig an am,
ach a mhàin g'am thoileachadh fein ann a bhi
meòrachadh air nithean a bhuineas do na
làithean a dh' fhalbh ; nithean, math a dh'
fhaoidht', air nach fhiach iomradh dheanamh,
ach a tha aig a' cheart am dluth-fhillte suas
leis na làithean 'san robh craobh ar beatha fo
ùr-bhlàth, agus a' gealltainn toradh trom a
thoirt a mach 'na h-aimsir. Ged nach d'
thainig an gealltanas sin gu buil cho tarbhach
's a bha dùil ris, 's ged a mhealladh sinn a
thaobh gealladh no dhà a bhàrr air sin, gidh-
eadh, tha e 'toirt toileachas-inntinn dhuinn a
bhi 'n dràst 's a rithist a' sealltainn 'nar deigh
agus a' gabhail beachd air mar a nochd an
saoghal e-fèin duinn aim an Ceitean ar beatha,
agus a' coimeas ri sin an t-atharrachadh dreach
a tha sinn a nis a' faotainn air, le grian ar
Geamhraidh a' cromadh 'san iar. Anns an
ais-shealladh so, tha mi mothachail air na
fèidh a bhi tagairt còir air ionad àraidh dhaibh
fèin. Air an aobhar sin, agus a chion cuspair
is freagarraiche aig an àm, faodaidh mi tiota
beag a chur seachad a' deanamh iomraidh
orra. Cha 'n fhaod mi ràdh le firinn mar a
thuirt Donnachadh Ban, " gu 'm bu toigh learn
riamh iad," oir 's cuimhne learn uairean air
nach robh sinn ro-mhòr aig a chèile; ach