Matheson Collection > Clych adgof

Ysgol y Llan. 23
Y mae Uawer un yn medru edrych yn ol ar
ddyddiau ei ysgol fel dyddiau dedwyddaf ei
fywyd. Ni fedraf fì wneyd hyn. Y mae Uawer
un yn gwybod mai ei athraw cyntaf roddodd
iddo y trysorau gwerthfawrocaf fedd, — cred
mewn gonestrwydd ac yn Rhagluniaeth, cred
mai lle heulog ydyw'r byd i rywun fo a'i fywyd
yn iawn, cariad at ei gyd-ddyn a pharch tuag
at wŷr i'r rhai y mae parch yn ddyledus. Ni
chefais i y pethau hyn, — y pethau gefais i oedd
teimlad fy mod dan gyfraith haiarnaidd nas
gallwn ei deall, a fod yn rhaid dweyd celwydd
cyn y medrwn achub fy ngham. Ni ddeallais
f'athrawes erioed, oherwydd ni siaradai air
fedrwn ddeall. Buasai'n fendith anrhaethol i
mì pe na welswn yr ysgol erioed.
Ond, i fynd ymlaen gyda'm hanes, yr oedd
dydd i ddydd yn ychwanegu blinder i mi yn yr
ysgol. Nid oedd y llyfrau a roddid o'm bla
ond tywyllwch di-obaith i mi, ac yr oedd yr
esboniadau gynhygid arnynt yn dywyllach fyth.
Collais fy hoen, ac nid oedd blentyai aned-
wyddach yn y fro honno i gyd. Blinodd y rhai
hoffai wrando f'ystraeon arnaf. Gadawyd fi at
drugaredd rhai eiddigus o'm doniau prin, a
churid fi'n ddi-drugaredd hyd nes y dysgais ym-
ladd. Yr wyf yn cofio darganfod fod ysbryd
llofrudd ynnof ryw dro, pan yn anelu c-arreg at
ben bachgen oedd wedi gwneyd i mi golli'm
tymer. Pan dan ofal fy nhad, a than ei addysg,
— er lleied oedd cylch ei ddarllen, — yr oeddwn
yn hapus, a'm henaid yn heddychlon. Ond
niagwyd ysbryd drwg ynnof yn yr ysgol ; ac, ar
adegau, y mae yn fy mhoeni byth. Pan fo
plentyn yn awyddus am ddysgu, ond heb y gallu