Matheson Collection > Canu Llywarch Hen

§10. CANU LLYWARCH lvii
Cuawg ; deffry cân y gog dristwch yn ei enaid. Pan â'r
rhyfelwŷr i gad, ni all ef fynd oherwydd ei anaf (17-8),
cf. VII, 5, lle ceir yr un datganiad, ond o lyfrdra ?
Cyweirnod ei gân y^ 29c, "Ni ad Duw dda i ddiriaid",
gw. td. 173. Y mae Duw a àyn yn ei erbyn, ac anobaith
wedi ei feddiannu. Ymddengys 31-2 fel atodiad, rhywun
yn gweddîo ar i Dduw fod yn garedig wrth yr estron
hwn. Bu gynt, meddai, yn facwy ac yn filwr mewn llys
brenin. Nid Llywarch yw'r claf , neu buasai wedi dweud
droeon "Wyf hen !" Ond perthyn y gân i'r un ysgol ;
y mae Duw a thynged wedi eu cymysgu yn gyffelyb jm
meddwl y neb a'i Uuniodd. Buddiol yw ei hastudio
gyda'r lleiU.
Priodolir Englynion yr Eiry i Lywarch Hen (ac ar
yr ymyl i Fapclaf ap Llywarch) yn Pen. 98 B. 51, ac
yn y rheini hefyd lleddir ar y diriaid, megis "Ni haedd
diriaid ei garu. Cynghori d. nid hawdd. Ni cheidw
d. ei dda"; ac wedyn daw atsain o VI, 29c, "Ond geni
dedwj^dd nid rhaid / ni rydd Duw dda i ddiriaid" .
Cyferbynnir y dedwydd a aned yn ffodus â'r diriaid
a aned dan felltith. Ac eto yn Pen. 102, 10, ceir tri
englyn "Duad", lle dangosir tosturi tuagat y truan
anffodus^ fel yn 31c, ac nid y condemniad rhwydd
a ddatgenir mor gyfíredin. Y mae i'r englynion
hyn le arbennig yn hanes meddwl yng Nghymru.
Rhif VII. Canu Natur, a brawddegau diarhebol yn
gymysg — dyna'r cychwyn. Ond clywaf sŵn dadl
drwodd. Gadewais allan y Uinellau llanw, er mwyn
amlygu'r ymddiddan ; y mae un llefarwr yn hel pob math
o esgusodion rhag mynd i ryfel, a'r Uall yn Uadd ar
lyfrdra. Medd un, "Ý mae'n rhewi'n rhy galed i filwyr
droi allan ; ni fedraf fi fynd o achos anaf ; byr dydd".
Etyb y Uall, "Meccid llwfr llawer cyngor ; er pob
1 Gw. isod td. 173, ar 29c.