Blair Collection > Cuairtear nan gleann âo Mhâairt 1840 [-March 1843]

184^2 Beatlia Sir Uilleam Wallace. 65
Bu mliac Sir Uilleam do Shir Galium Waliace, agus do uigliean do
Shir KaonuU Crawford, [ilugadh e atin_, am^ Iiibherair,* ri linn
Righ Alasdair III., o chionn a iiia corr a's roig ceud 'us leth-cheud
bliadhna. Chaidh an righ so 'mharbhadh le leagadh bhair 'eicli aims
a' bhliadhua 1286, a' fagail iia rioghachd aig paisde do uighiiin, ogha
dha. agus iiach b'fhad' a ndiair beo.
Bha iiis an rioghachd gun oighre, agus thoisich Buliol agus Bruce
ri streap ris a' chiuii ; agus o nach robh e coltach gu'n coidadh iad,
leig iad a' chuis gu raidlie loinhair I., ligh Shasuinn. 'Nuair chunnaic
righ Shasuinn mar bha, 'se smuainich e gu'n glacadh e crun Alba dha
feiii, agus gu'n cuireadh e Alba uile fo chis — gn'n deanadh e traillean
dh'iiin ! 'Sann mar sin a bha. Clmir e armailte mhor a nuas a
Sasunn ; agus thug iad buaidh air Baliol, no Righ lain, mar theirte
ris, aig Dunbar.
Bha nis Albainn la,n do shaighdearan Sasunnach, ag itheadh, 's ag
61, 'sa ruithteireachd — ri sgeig, 's ri tatcuis, 's ri foirneart, air firionn
'us boirionn, air saor 's air daor ! Bha Wallace air an am a' fuireach
ann an Cillspiudi, an siorramachd Pheairt, a's e na fhiiiran aluinn 6g.
Bi^agan na dheigh so, chaidh e do bhaile Dhundee do'n sgoil ; agus air do
mhac Sasunnaich ndioir tamailt a thoirt dha aon latlia, chuir e'n ceann
dheth le 'chlaidheamh fein. B'eiginn teiciieadh. Lean an toir e gus
am fac iad e dol a stigh do thigh air an rathad. Dhiiinis Wallace do
bhean-an-tighe mar bha ; agus a thiola bha e ann an aodach boirionn-
aich, le 'chuigeil *ua chrios ; agus c6 'sheinneadh an duanag, 'sa chuir-
eadh car 'san fhearsaid coltach ris-san ! Thainig an toir, agus
dh'fhalbh mar thainig. An lar-na-mhaireach, chaidh Wallace gu
brathair-athar dha, a bha dluth do Shrila, gus an ceann uiue an
d'lhainig a mhaihair gu 'thoirt dhachaidh ; ach mu'n d'rainig iad
Ellerslie, mhortadh 'athair agus a bhrathair bu shinne leis na Sasunn-
aich I Cha d'thubhairt Wallace a bheag ; ach bha 'thosd mar am
fiath a thig roi'n mharcachd-shine, 'nuair chumas Nadur a h-anail le
giorag roi' ghruaim nan duilean. Bhoidich e aicheandiail — bhoidich e
gu'n tugadh e mach eirig 'alhar agus a bhrathar, airneo gu'n tuiteadb
e sa' chaonnaig. Dh'at a chridhe, leum a chuisle, ri bhi faicinn naa
Sasuunach gach latha, cha b'e a mhain a' deanamh torn-coin de na
1)-Albanaich, ach 'gam mort 's 'gam marbhadh le fala-dha I Co
dhiubh, chunnaic e gu'm b'e 'n gliocas dha tigh Chrawford, a sheanair,
f hagail 'san am, agus e fein 'fhalach ann an tigh bhrathair-athar, Sir
llaiheart IVallace, ann an Riccartown, bade beag mar mhile do Chill-
Mharnoc. Latha de na laithean, chaidh Wallace a dh'iasgach gu
uisge Irv'wg ; agus c6 chaidh seachad, air a thurus ilo Ghlascbu,
ach Morair Percy, fear-ionaid righ Shasuinn, agus a fhreiceadaio
comhaideachd. Chaidh am Morair seachad ; ach an coigear mu
dheireadh d'a bhuidheann, thubhairt iad riu fein gu'n spuileadh iad an
t-iasgair. Chaidh iad a thaoibh thuige, agus thubhairt iad ris, " Thoir
an 80 na mharbh thu, 'bhallaich." Ars' esan, " Bheir mi dliuibh da-
ibriaii dhiubh." " Da-thrian diubh, a mhadaidh Albanaich I" ars*
Ayr.