An Comunn Gàidhealach Publications > Gaidheal > Volumes 44--45, January 1949--December 1950

An Gaidheal Og
Litir Eaeliaiuu
GED a thug mi iomradh air a’ Mh6d mhdr
a bha againn an Dun-obhainn an litir a’
mhlos a dh’fhalbh, tha nithean a chunna is
a chuala mise a’ ruith orm fhathast; th&, agus
cuid de na deagh naidheachdan a chuala mi.
N1 eile a tha a’ tighinn fainear dhomh bhuaith
sin is e gniomh-6ran na cloinne, agus ged
nach ann an cruth ranntachd uile gu l&r,
co-dhiubh ranntachd a ghabhadh seinn, a
bhiodh na cluichean a bhiodh againn anns an
sgoil, tha mi an dhil gu robh cuid dhiubh
a dh’fhaodadh a bhith freagarrach air
co-fharpais de’n t-se6rsa seo. Seo agaibh
aon; agus saoil mise am blotar ’ga
deanamh an sgoil sam bith an diugh. Mas
fhiosrach aon agaibh gum biotar, bu ghasda
learn nan leigeadh sibh fios chugam.
Is e cluich bhalach a bha ann; ach far am
biodh caile sgairteil nach cuireadh ag ann an
cuairt charachd a thoirt do bhalach, is trie a
ghabhadh i Ikmh anns a’ chluich cuideachd.
Bha a’ chlann- uile, ach aon a rachadh a
chur fo’n chrann, a’ dol ’nan sreath air chi
no air dara laimh a’ cheannaird. Bha an sin
an t-aon nach robh anns a’ mhdr-chuidea’chd
is air an tkinig an crann a’ tighinn am fagus,
is e a’ toirt siiil uaibhreach, neo-eisimeileach
air a’ chuideachd seo a bha air an tarraing
suas ’nan sreath f’a chomhair. Bhruidhneadh
an sin an ceannard, is theireadh e, “ Fkilte
ort f&n, a Chrom an Fh&saich; cia as an
drksd a thkinig thu?”
“ Th&inig mi d m’fhonn ’s d m’fhearann ’s
d m’fhdsach fhdin,” theireadh an coigreach.
Ceannard—“ De chuir fonn is fearann is
fdsach a bhith agadsa, ’s mise gun fhonn,
gun fhearann ’s gun fhdsach?”
Crom—<“ Mo chruas, mo luaths ’s mo
Ididireachd fhdin; is chan ’eil agadsa na
bheir dhiom e !”
Ceannard—“ Tha aon ghiomanach gedrr, donn
agamsa an seo, is bheir e a mach na
h- iallan’s a h-uile iall a tha ’nad chorp!”
Crom—“ A mach an seo e, ma td;” agus car
mar a bha na furbaidhean a bha aig Arailt
an uair a thdinig na Sacsannaich agus na
Normanaich gu aghaidh bualaidh a;i,r Bldr
Hastings, bha a nis a’ chaonnag air a bonn.
B’lAD na balaich a bu mhotha is a bu
treise a thigeadh a mach an toiseach, gun
teagamh, agus bhiodh carachd a b’fhiach
amharc oirre aca. Theagamh gum faigheadh
an coigreach (Crom an Fhdsaich) a’ chuid a
b’fhedrr dheth an toiseach, ach ri dine, ged
nach biodh ann ach gum biodh e a nis air a
sgitheachadh, gheibheadh e a theise mu
dheiireadh, is bhiodh Crom an Fhasaich le
dhruim ri talamh. Bhiodh an sin crloch air
a’ chluich, agus nam biodh an dine ann bha
ceatharnach eile air a chur fo’n chrann gu
dite Crom an Fhdsaich a ghabhail.
Is e cluich ghasda a bha an seo. An aon
nl a bu mhiosa is e gur dbcha gun tigeadh
fior d fanaid, is gun tigeadh a’ charachd gu
tabaid an da-rireadh, ged is ann annamh a
thachradh sin. Is ddcha, air a shon sin, nach
biodh seo ro fhreagarrach aig M6d, ged is
cinnteach gur iomadh sebrsa de sheana
chluichean mar seo a ghabhadh cur air ghleus.
Co-dhiubh, ged a dh’fhaodadh nach biodh iad
freagarrach aig M6d, dh’fhaodteadh sdr-
chridhealas fhaotainn asda, abairibh, an camp
Comunn na h-Oigridh. Bu ghasda learn Crom
an Fhdsaich fhaicinn aon uair eile, is a’ chluich
air a riaghladh le Dbmhnall MacPhdil, is e ag
cumail rian air na balaich a chiim ‘s nach
deanteadh dochunn air aon sam bith, is nach
biodh aodach ’ga shracadh.
Bha iiidh mhdraig Sebras Gallda nach beb
anns na cluichean seo, is tha mi am beachd gu
robh cuid dhiubh aige air an cur fo rian gu
bhith aig na balaich rb Idthean a’ champ. Tha
eagal orm gu bheil an diugh mbran de na
cluichean laghach seo a bhiodh againn anns an
sgoil air an dearmad is air an leigeil bds, le
cluichean Gallda, ball-coise is eile, ag gabhail
an dite. Tha eadhon an iomain air a dearmad.
An uair a bha mise anns an sgoil bha iomain
gu lebr againn. An rud a bu mhiosa anns an
eilean againne nach robh coille a’ fds ann, no
geug a bu Ididire na preas seilich, is e cho
duilich caman fhaotainn. Corr uair a gheibh-
eamaid geug no craobhag air a’ chladach; agus
an uair a gheibheamaid sin, bu sinn a dheanadh
an sodan rithe! An uair a bhiodhte a’
faotainn pasgan rongaisean calltainn d Muile
gu bodhachan do na clbibh ghiomach a
dheanamh, bhiodh daonnan ar siiil air a’ phasg
fiach am biodh rongais ann a!ir am biodh
nddur de chromaig; agus an uair a thachradh
sin, creidibh gun deanamaid ar cuid fhbin
dhi gib ealamh!
AGUS bho’n a tha sinn a’ bruidhinn air
iomain co-dhiubh—agus cha b’iad balaich
na sgoile a mhdin a bhiodh rithe, ach inbhich
is fir-thaighe—seo mar a bhiodh taghadh an
sgiobaidh air a dheanamh leinne. Bha caman
(An ebrr air an ath-dhuilleig)