An Comunn Gàidhealach Publications > Gaidheal > Volume 24, October 1928--September 1929

An t-Og-mhlos, 1929.
AN GAIDHEAL.
135
leadli air Niall mac Ruairidh a dh’ainmicheadh
a cheana tlia Niall eile aig Clann Mhic Leoid
air am bi cuimhne fhad’s a mhaireas na Gaid-
beil, bard iomraiteacb Eilean a’ cheo ; ach cban
ann air a b-aon aca a tha mo sbeancbas acb
air fear eile aca air an robb mi eolach. An
uair a bba mi gle 6g cbaidb mi na mo bbalacb
cnapacb a cbum na Galldacbd agus cho fada
agus a b’ fbiosracb mi cha robb anns an bbaile
anns na tbuit mo cbranncbur acb da Gbaidbeal,
ditbis co dhiu anns an t-seadh anns an cleacbd
lucbd na Gaidhlig an t-ainm, is e sin fir aig an
robb a’ Gbaidblig. B’e a cbeud fbear aca an
t-Ard mbaigbstir-sgoile agus is ann a Cill
Fbinn a bba esan agus Mac Eogbainn air;
agus b’e an dara fear aon de cbeannaicbean a’
bbaile aig an robb butb-bbrog, duine coir a
mhuinntir an Eilein Sgitbeanaicb air an robb
Niall Mac Leoid. Cha robb seacbnadb agam
fbein agus aig a’ mbaigbstir-sgoile air a cheile
agus cba robb iarraidb againn air, agus cbo
luatb agus nacb breugnaicbeadh na brogan
mi tbug mi learn caiseart fo’m acblais agus
cbaidh mi steach do’n butb air an robh NEIL
MACLEOD ann an litricbean mora soilleir
acb an cairicheadh e an da bbroig dhomh.
Tbug e suil ormsa agus suil air na brogan, agus
thug mise a’ cbeud suil air fbein. Duine gu
maitb ard deanta trom agus e dorcha san
fbalt acb anabarracb finealta ruidbteach glan
anns an agbaidh, le mealaidbean bana, farsuinn,
sron mbor, ard, chuimir, peirceall comasach,
agus am beul uacbdair fo fheusaig bhanaidh-
ruadb a bba a’ cromadb gu cas lan tbar a bbeoil.
Cba robb ball dhetb meanbb agus ge b’e taobh
air an ambairceadb tu air is e duine eireacbail
a bba ann. Tboisicb sinn ma ta air ball anns
a’ cbainnt mhatbarail agus lean sinn oirre gun
chaochladb gacb uair a bbiomaid cuideachd
agus mar sin is trie a bbiomaid air a’ Ghaid-
bealtacbd an cridbe na Galldachd.
Bba leabbraichean Gaidblig agus leabbraic-
hean Beurla aige ach cba robb gin idir aige,
am macb o’n aon fbear fbein, bu mhiosaile
aige na leabhar Stiubbartacb Gbairt mu Ghaid-
beil Alba. Thug e dhomhsa an leabbar sin
agus cba bu mbisde mo bbeacbd air na Gaidheil
sin dad. Is e sar-Ghaidheal a bba san t-Sin-
ealair Stiubhartach gun teagamh. Is iomadb
naidbeachd bbeag laghacb a dh’innis e agus
is iomadb te bbeag laghach a db’innseadh air.
Bba an t-Arm anns an robb e, an latba ud,
gann a bbiadb agus tbainig fear de na saigh-
dearan agus tbug e leis e gu cuil uaigneicb air
choireiginn far an robb cearc aige. Dh’ith an
dithis aca a’ cbearc agus chan eil fbios caite
as an d’thainig a’ cbearc na co bba ga h-ionn-
drainn oir is e ceard a bba san t-saigbdear agus
bba Gbaidblig aige agus is i Gbaidhlig a bbi
aige a cboisinn do’n fhear eile a ebuid de’n
chirc. Bha ceangal mor mar so eadar oifigich
is saighdearan eile a rinn na reisimeidean
Gaidbealach cban ann a mhain smiorail dileas
acb air letb daimbeil nam measg fbein. Is i
Gbaidhlig a choisinn do Chailein Mac an
Liubbair, no Cailean Caimbeul mar as trice
shloinnear e, gun d’ fbuair e neart nan Gaidheal
gun ghaiseadh riamb an latba na b-eiginn
mar a fhuair Ailean Camshronach an Earacbd
agus Camsbronacb an Fhasaidb-fbearna < gus
iomadb Ceannard eile roimbe. Cba b’ann san
arm a mbain a bha ebuis mar so ach a nis
o’n cbaill na Gaidbeil a’ Ghaidhlig chan eil
ann acb am fear mor a bbi mor agus am fear
beag beag agus gun diu na circe aca dba cbeile.
Is iomadh seanebas taitneach a bba aig Niall
Mac Leoid air na saigbdearan Gaidbealach o
bbliadbna Tbearlaicb gu ruige an latba anns
na sheas an Reisimeid Chatacb anns an t-sreith
dheirg. Bha fear de na scan laoich sin a bba
san t-sreitb dheirg an uair a bbris iad cath
nan aonar air marc-sluagh nan Ruiseanach
ag radh, “ An uair a chuala mise ‘ Form—Line ’
tbug mi an t-suil mu dheireadh air a’ ghrein.”
An uair a chufreadb Cailean Caimbeul o sgiths
a’ Cbrimea acb an cuireadh e clos air an aramach
an India bba an t-Arm fbein sgith agus air an
latba gbabh e ceannas air an fheacbd mhotbaicb
Reisimeid Earragbaidheil gun robb na fir a
bba air thoiseach orra anabarrach balbh ri
tbeachd, oir bba fios aca nacb e an sugradh a
chuir chuca e, agus gun robh e fhein ag ambarc
iomaganach. “ Tha e tighinn fheara,” arsa
feareiginn, ‘ thugamaid iollacb dha,’ ” agus
rinn iad sin. Sheas e air an each mun coinneamb
agus tbuirt e riubb gum b’ iadsan a chuideacbd
fbein, “ agus,” os esan, “ is ann asaibh a tba
mi ’g earbsa gun dean sibb an gnotbuicb
air mo shon.” “ Ni sinne sin,” arsa na fir.
Latha de na laitbean cbaidb da mbinistir a
steacb a bbutb Mbic Leoid, fear aca Gallda agus
fear aca Gaidbealacb. Bba fuatb a’ ebridhe
aig an fbear Ghallda do’n Ghaidblig agus cba
robb cleitb riamb aige air. Tbug an da Gbaid-
heal air naidheachdan air cbo laidir agus a bba
na bodaich Gbaidbealach.
“ Na fir mbora bu mhor alladh
Ri linn Alasdair’s Mhontrosa.”
“Tut ” ars an Gall, “ chan eil mi creidsinn
gun robb iad cbo laidir sin. Tha mi smaoin-
eadbadb gu bbeil mi fbein cbo laidir ’s a bha
duine riamb aca.” Is e duine mor trom dubh
a bh’ ann dheth. Tbug Mac Leoid air a sbocair
dheth am bratan beag a bha mu mbeadbon
agus a cheart cbo socair tbog e an airde a’