An Comunn Gàidhealach Publications > Gaidheal > Volume 38, October 1942--September 1943

16
AN GA1DHEAL.
An t-Samhuin, 1942.
measair ri seann fliacal G-earmailteacli cuideacM,
am facal masar, ag ciallachadh saighead seach
gun robh a leithid a shaigbdean anns an fhiodb
as an robhtar a’ deanamb cuid de na
measraicbean. Faodaidb sin a bhitb. Oir a
tbeagamb gun do gbabb na seann Gbearmailtieb
am facal an iasad bbo na seann Gbaidheil
nuair a bba na Gaidheil o cbionn fhad an
t-saogbail ’nan nabacbd san Roinn Eorpa.
* * *
Duan an deoraidh—
A Dhe nan did, Atbair-ghaoil an aigh,
Re mo cbuairt o aird gu h-aird, o aird gu b-aird,
Biodb gacb die ’na mhaith,
Biodb gacb sproebd ’na aiteas,
Is mi fo dbaltacbd Mac do ghraidh,
Is mi fo dbaltachd Mac do gbraidb.
A Spioraid Naoimb, Spiorad na soillse,
Deoraidb mise feadb na b-oidbche, feadb na
b-oidbebe,
Dean mo ebridbe glan mar na reulta,
Dean mo ebridbe glan mar na reulta,
’S ni b-eagal leamsa geasa doillse, geasa
doillse.
losa, Mbic na Muire mine,
Bi fein ad bbacbal domb air feadb na tire, air
feadh na tire,
Do gbradh am uile smuain, do ebrutb am gbnuis,
Teogbam-sa ri cacb, is teogbadb each rium,
Air gbaol do ghraidh, air gbaol do gbraidb
Atbair ! a Mbic ! a Spioraid Naoimh !
Biodb an Tritbinn leinn a la’s a dh’ oidbebe,
’S air machair loim no air roinn nam beann,
Bidb an Tritbinn leinn ’s bidb a lamb mu’r
ceann,
Bidh an Trithinn leinn ’s bidb a lamb
mu’r ceann.
Lilium MedicinaeIs e so an t-ainm
Laidionn—Dili na h-Iocshlainte mar a tbeireadh
sinne—a bha air lamb-sgriobbainn dotaireacbd
cbd ainmeil’s a bba sna linntean meadhonacb.
Bba an leabbar air a sgriobbadb an toiseacb sa’
bhliadhna 1303 le Bernard de Gordon a bba ’na
pbrofeasar an Oilthigb Mbontpelier an ceann
a deas na Frainge ; agus tha e coltacb gun robb
e air a thionndadh gu Gaidhlig gun a bhith
uamhasach fada an deidh sin. Bbuineadh
letb-bbreac de Lili na h-Iocshlainte an Gaidblig
do cblann Mbic Bbeatba a bba ’nan lighichean
mora .agus ainmeil aig Morairean nan Eilean;
agus tba e air aitbris gun robh iad a meas an
leabhar cbo luachmhor agus nan gabhadb fear
aca aiseag thar bagh no loch mara gun cuireadh
e a sheirbhiseach le Lili na h-Iocshlainte
timcbioll ceann an loeba air eagal gun eireadh
dad da. Tba e air aitbris cuideachd gun robh-
leth - bbreac de’n lamh-sgrlobhainn so a
dheanamh an Gaidhlig ag cosg tri fichead bo.
bbainne. Tba te de’n lamh-sgrlobhainn so an
drasda ann an leabhar-lann Comunn Arsairean
na h-Alba an Dun Eideann. Is i lamh-
sgrlobhainn Ghaidblig as motha tba againn an
Alba. Tba 714 taobb-duilleig innte agus tba
an duilleag a on oideach deug le seacbd oirlich
gu letb. Tba cuimbne agam an t-Ollamh
MacFhionghuin nach maireann a bhith ag radh
gun robb an lamh-sgriobhainn air a deanamb cbo
grinn agus cbo combnard agus le leitbid a
sbaotbair agus ’na bbarail-san nach robb i idir
daor ann an tri ficbead bo bbainne. Mura robb
feumaidh e bhith gun robb an crodb Gaidhealacb
pailt san latba a bh’ ann.
Tba cuimhne agam air lamh-sgrlobhainn
Ghaidblig eile a chaidh a chreic sa’ bhliadhna
1522 agus a sbaoileas sinne a bha gu maitb
daor. Reic clann Mhic Dbonnacbaidb Leabhar
Baile a’ Mhoid an Eirinn ri Eoghan Dubb 0
Domhnaill sa’ bhliadhna so air son seacbd
ficbead bo bbainne. Ach bha na leabhraicbean
garni san latba bh’ ann, agus feumaidh e bbitb
gun robb an crodb bainne lionmhor.
Aonghus L. MacDhomhnaill .—Tba sinn ro
tboilicbte fhaicinn gu bheil an sar Ghaidheal
agus an t-ard sgoilear sin Aongbus L.
MacDhomhnaill air a chur ’na Ard Fhear-
ceasnachaidb Sgoilean fo’n ebrun os cionn
siorramaebdan Earra Ghaidheal agus Rinn-
friu. Tba sinn ag cur meal-an-naidheachd air
an da sbiorramachd so acb gu h-araid air
Earra Gbaidheal. Cba b’ urrainn fear-
ceasnacbaidh sgoilean a bbitb os an cionn do
an aithne nas fhearr ard chrioch fogbluim do’n
cbloinn agus do’n duthaich na Mgr.
MacDhomhnaill, agus tba so fior da-riribh a
thaobb Earra Gbaidbeal agus na Gaidbealtachd
uile, agus an t-aite a tha aig a’ Ghaidhlig ar
canain fhein ann am fior fboghlum is oideaebadb
na cloinne. Tha sinn lan chinnteach gum bi
cotbrom na Feinne agus an ceartas as fhearr aig
fior fbogblum—agus fagaidh sin a h-aite
dligheach fein aig a’ Gbaidblig—fo stiuradh
an uasail chliuitich Mgr. MacDhomhnaill. Gum
meal is gun caitb e a dbreucbd urramach.
* * *
An Gaidheal.—Tba sinn fada an comain
nan cairdean sin a tba sgriobbadb tbugainn
agus ag innse dbuinn an t-eolas agus an togail
cridhe a tba an Gaidheal a’ toirt clhaibh.
“Tba e a’ fadadh teine breagha mona ris
a bbeil mise ’ga mo gharadh fhein a b-uile