An Comunn Gàidhealach Publications > Gaidheal > Volume 35, October 1939--September 1940

36
AN GAIDHEAL
An Dudlachd, 1939.
Giabh e a cheud bhata a bba a’ fagail Niu
lore. Cba bu luaitbe bba e air bord na ebaidh
luath-sgeul a ebur ’na laimb. Bha an so fios
bbo a mhatbair, agus so na bba anns an luath-
sgeul : “Deagh sbealg. Gradh.”
Tha e a nis ’san Reisimeid Middlesex ag
cathachadh an aghaidh Hitler. Sian gun till
e, agus gun caomhnadh Dia a mbatbair ri
linn a thillidh an deidb graisg na Gearmailte
ebur fo chls.
Tba An Comunn Gaidbealacb a b-uile
bliadhna aig a’ Mhod Mhor a’ toirt seaebad
dbuaisean do na sgoilearan anns na h-Ard
Sgoilean air a’ Gbaidbealtacbd as ealanta air
sgrlobbadh na Gaidblige. Tha sinn gle dbuilicb
a cbluinntinn gun cbaocbail a’ ebaileag a
cboisinn an ard dbuais ann a’ Sgoil Mhic-
Neacail an Steornabbagh, Rodag Dhomhnallach
a Suardail. Bha Rodag ’na b-ingbinn
tblacbdmbor agus fo dbeagb chliu am measg a
companach agus ro gbealltanacb anns gacb
doigh. Tba sinn ag cur ar comhfhaireachdan
dh’ ionnsaigb a parantan agus an teagblaicb,
agus nan cairdean uile, ’nam bron. Gum
biodb comhfhurtachd an Ti-as-airde aca ’nan
call agus ’nam feum. Bba i air Biobull a
roghnaebadb mar dbuais mus do cbaocbail i.
Chaidb am Biobull a ebur dh’ ionnsaigh a
parantan le deagbgbean agus beannachd a’
Chomuinn Gbaidbealaicb.
Tba e coltacb gu bbeil an damhan-allaidh
fhein ’gar cuideacbadh anns a’ Cbogadb mhor
tba an so ; agus chan ann a mhain le bhi toirt
misneach dhuinn mar a thug e bbo chionn fbad
an t-saoghail do’n Bbrusacb choir. Gu dearbb
is mi a ghabh an iongbnadb an latha roimhe
nuair a leugb mi an aiteigin gu robbas ag
cumail sgaotb de na damhain-allaidh ann an
tighean-ceirde araidh, agus ’gan deagh
bbeathachadh chum is gun obraich iad gu
dichiollach ann a bbi deanamb lion. Tbatar
a’ toirt nan lion sin bhuapa mar dh’ fhigbeas
iad iad, agus an deidb an cur cruinn ’na
cbeirsle bhig thatar ’ga sbniomh ’na snhathain
ebaol gbrinn, agus an snatbain so air a
chleachdadh ann a bbi roinn agus ’na shnathain-
riagbailt ann an gloineacban-ambairc do ar
luebd-airm. Tba gloineacban-ambairc ro
fbeumail do ar seoladairean agus do ar
saighdearan, agus tha iarraidh air moran
dhiubh an drasda, tha air na miltean dbiubb.
Tbatar mar sin ag gleidheadh treud dhamhan-
allaidh anns na tighean-ceirde far a bheilear a’
deanamb nan gloineacban-ambairc. Tba iad
ann an crodbaidb leotba fhein agus iad air an
cumail gu miitb seasgair innte chum is gum
figb iad mar a bheirear bhuapa. Gu dearbb
is iomadh rud ionghantach a th’ ann.
Mar a tba fbios aig a b-uile duine is e Uilleam
Wallace gaisgeach is fear-dutheba cho ainmeil
’sa bba riamh an Alba—duine a thug togail is
misneacb do’n riogbacbd nuair a bba i gu
maitb iosal, duine os cionn gacb duine eile a
thug motbachadb do’n riogbachd oirre fhein
mar riogbachd, agus i gu ire bbig fo spoig aig na
Sasannaicb. Is e Wallace a tbbisicb an obair
a cbriocbnaich am Brusach ann a bbi toirt
saorsa do dh’ Alba bbo chuing is chumhachd
nan Sasannacb.
Tba, ma tha, Tur Cuimhne mor air an
duine mhoir agus chliuitich so air gualainn
enuie ard laimb ri acbadb Allt a’ Bhonnaicb,
faisg air Struibhlea. Bba an claidheamb mor
a bh’ aig Wallace — agus tba e cho mor
agus nacb b’e a b-uile fear calma a tharruing-
eadh as a thruaill e—air a ghleidbeadb
ann an ceis ’san Tur. Tba fear an urra
ris an Tur agus a’ fuireach ann, agus ann an
so bbo chionn tri bliadhna tbainig ceitbrear
fhear latba a steacb agus aghaidhean-cumhach
orra, bhris iad a’ cheis agus thug iad led
claidbeamb Wallace gun neo-ar-thaing fhir-
gleidhidh an Tuir. Cha robh fbios co iad na
daoine truagha so, no carson a gboid iad an
claidbeamb; acb co-dhiubh chan fbacas agus
cba cbualas iomradb air gus o chionn da mhios
an so nuair a fbuaradb e fagus do Dhrochaid
Bbotuel am measg tbruileisean gun fheum.
Tba an claidbeamb fiugbail so a nis air a
ebur air ais ’na aite fhein anns an Tur, agus
tba sinn an dochas nacb cuir burraidbean gun
tur gun toinisg dragh air tuilleadb.
Nuair a leugb mi mu dheidhinn gun d’
fbuaireadb claidbeamb mor Wallace (Ualais)
is ann a tbainig e a steacb orm ciod e bu
cboireacb gu robbtar deidheil aims gach linn
air a bbi gleidbeadb claidbeambnan iomraiteacb
mar so, agus gu b-araidh air a bbi cumail an
euebdan air ebuimbne. Bba againn fhein
Mac-an-luinn, claidheamb mor Fhinn nacb d’
iarr a riamh an dara buille agus nacb d’ fbag
fiughal beuma. Bba aig na Greigeich, Herpe,
an claidbeamh leis an d’ thug Perseus an ceann
bharr Medusa Gorgon, claidheamb anns an
robb buadban neo-thalmhaidh agus a bba
rud-eigin coltacb ’na ghne ri Mac-an-luinn.
Tba cuimbne agaibb cuideacbd air
claidbeamb Gholiatb a Gat agus mar a bba e
air a ghleidbeadh gu curamacb aig an t-sagairt.