An Comunn Gàidhealach Publications > Gaidheal > Volumes 44--45, January 1949--December 1950

An Gaidheal Og
\a Baird Gliaidliealaeli
A B'Aitlme Dhomh
Le IAIN N. MACLEOID
16 Murchadh MacLeoid
RUGADH Murchadh MacLedid, no
“ Murchadh a’ Cheisteir,” mar a theirte
ris, an Lihrbost nan Lochan an Leddhas anns
a' bhliadhna 1837. Is e duine sbnraichte am
buadhan inntinne agus an spiorad na diadhachd
a bha ’na athair, Ceistear M6r nan Lochan,
agus bha mdran de na gr&san ceudna air am
buileachadh air Murchadh a mhac.
Chuir Murchadh se/achad a’ chuid a 'bu
mhotha de a bheatha am baile m6r Ghlaschu,
agus, an ddidh a bhith greis an seirbhis
Comunn Abhainn Chluaidh (Clyde Trust),
thaghadh e anns a’ bhliadhna 1873 le Comunn
na Stuamachd mar fhear-eagair air son a bhith
toirt air aghaidh cuis na stuamachd
(temperance) am measg Gaidheil Ghlaschu
agus taobh a tuath Albann agus Innse-Gall.
Thug an gnothach a bha sin cothrom dha air
e61as a chur air gach ce&rnaidh de’n taobh
tuath agus na h-eileana, agus a chionn gu robh
e ’na fhear-labhairt comasach, dealbhach, an
GMdhlig isi am Beurla Shasainn, bha meas mdr
air anns gach cekrnaidh ’s an robh e a’ tadhal.
A bharrachd air sin, bha e ’na sheinneadair
taitneach, agus bhiodh a luchd-disdeachd air
an tMadh chuige an uair a bhiodh e seinn nan
laoidhean GMdhlig a rinn e fh&n aig gach
coinneamh a bhiodh aige.
Cha robh mise ach gld 6g an uair a chunnaic
mi Murchadh a’ Cheisteir an toiseach aig
Orduighean Chille-Mhoire an Trondairnis.
Duine beag, grinn, sgiobalta a bha ann am
Murchadh, agus cha d’rachadh duine—scan no
6g—seachad air aig dorus na h-eaglaise ris
nach bruidhneadh e gu ckirdeil, carthannach.
Tha cuimhne agam, ged bha mi gte 6g an uair
sin, mar a bha e ag cur ionghnaidh orm cho
toilichte agus a bha gniiis Mhurchaidh an
cbmhnuidh an uair a bha fiamh cho brbnach,
dubhach air cuid de na bodaich eile. Ach is e
Crlosdaidh toilichte mar bu chbir a bha am
Murchadh a’ Cheisteir riamh.
Is ann mar ughdar “ Eilean an Fhraoich ”
a bhios cuimhne mhaireannach air Murchadh
a’ Cheisteir. Tha maise is tMadh is cleachd-
aidhean Eilean Leddhais air an cur air
mhaireann am briathran taitneach is an rogha
na b&rdachd anns an bran sin, agus bidh luaidh
air a dheanamh air cia b’e bite anns am bi
Litir Eachainn (bho t.d. 43)
eadhon facal seanachais a dheanamh ris. Rinp
e an sin rud a tha tuille is bitheanta r’a fhaicinn,
anns an duthaich seo fein cuideachd, smugaid-
ich e a mach air urlar a’ charbaid. Bhruidhinn
am fear beag ris, is chomharraich e a mach
gu modhail an cleachdadh ceacharra a bha an
seo, is nach e mhbin gu robh e ceacharra ach
gu robh cunnart ann a thaobh slbinte a’
phobuill, gu sbnraichte a thaobh sgaoileadh an
tinnis chaitheimh. Bha am fear eile cho mdr
as fbin ’s nach b’fhiach leis freagairt a thoirt
agus, gus an tuille dlmeas a thoirt do’n fhear
bheag a chronaich e, is b a rinn e smugaid eile
a thilleadh air an briar. Cha duirt am fear beag
an cbrr.
Thbisich an sin am fear mbrail air bran a
ghabhail, agus ciod an t-bran a bha ann ach
bran-molaidh air Gandhi! Rbinig iad an
t-ionad-stad, far an robh iad le chbile a dol a
thighinn as an trfean. Bha sluagh mbr an siud
mar gum biodh iad a’ feitheamh air aon-eigin
inbheach, agus cb ris a bha iad a’ feitheamh
ach ri Gandhi, an ceart fhear a bha anns a’
charbaid leis an fhear spaideil ! An uair a thuig
esan cb a b’e an companach a bha leis, bhuail-
eadh seachad e mar gun rachadh peileir ann.
Dh’amhairc e mar chiontach air Gandhi tioda
beag, agus is e a rinn e an sin dol air a ghliiin
is mathanas iarraidh air a’ Mhaighstir. Sheall
Gandhi air le snodha gbire air a ghnuis, is
mar gum biodh rud beag de thruas aige ris.
“ O,” arsa esan, “ tha mi a’ toirt mathanas
dhuit gun teagamh, ged a leig thus ris dhomh
gu soillear an duine fior leibideach a tha
annad.”
A nis, is cinnteach gur cbir dhomh sgur an
trbth seo, oir bidh rum gann air an fhear-
dheasachaidh leis a h-uile iomradh is seanachas
a bhios aige ’na mhbileid air cheann a’ mhlos
seo mu’n Mhbd, agus an tuille pisich a ghuidhe
dhuibh an ath bhliadhna.
Bhur Caraid Dileas,
Eachann MacDhughaill.
muinntir Lebdhais ri tuineachadh. Bu chbir
gum biodh an t-bran sin air a sheinn na bu
trice na tha e aig cuirmean-ciuil Gaidhealach.
Ma rinn Murchadh a’ Cheisteir brain
dbthchasach eile, cha d’fhuair mise lorg orra
riamh, ach tha na laoidhean soisgeulach a rinn
e, mar tha “ Bbs is fas a’ ghrbinne chruith-
neachd ” agus “ O bisd, anam, bisd,” cumanta
gu lebr an Lebdhas fhathast, agus tha iad air
am freagairt ri fuinn Albannach air a bheil
gach neach eblach.
44